Live OS không khác gì một hệ điều hành thông thường, nhưng nó thường được dùng tạm thời là chính, và được cài đặt trong chiếc USB nhỏ gọn. Mọi dữ liệu sinh ra trong quá trình sử dụng sẽ không được lưu lại khi tắt hệ thống. Nó có thể khởi động trên bất kỳ máy tính nào khi cắm vào (tất nhiên phải cùng kiến trúc vi xử lý nha)

Qua thời gian dùng TxGVNN/live-os của chính mình một thời gian, hôm nay mình chia sẻ cách tạo ra bản live-os cho riêng các bạn từ kinh nghiệm tào lao của mình -_-

Sao phải dùng?

Tuỳ mục đính của bạn. Với mình, bản live chứa các công cụ mình cần để làm việc và giải trí, có thể cắm vào máy công ty, ở nhà và bạn bè để dùng 1 cách thoải mái. Ví dụ, chúng ta đi đâu mà không mang PC/Laptop theo, mà lại cần nó để làm cái gì đó, với chiếc USB có chứa bản live-os, quá dễ dàng để ta làm điều đó bằng cách mượn máy tính nhưng không mượn hệ điều hành. Hơhơ =))

Hay đôi khi là cứu cánh cho các máy tính GNU/Linux OS lỗi boot hoặc chuyển phân vùng các kiểu. Thậm chí là 1 bản chuyên cài Linux dạo :P

Ngoài ra, chúng ta có các bản live cho các mục đích đặc biệt:

• Tails - Privacy for anyone anywhere Nghe tên đã rõ.
• Kali Linux Live Cho người cần công cụ từ Kali.

Hiện mình đang sử dụng cả 2 OS này nữa để mutil-boot với bản live-os của mình.

Cần công cụ gì?

Debian cung cấp công cụ live-build

Công cụ này là tập hợp các kịch bản giúp tạo ra một bản live từ cơ bản đến phức tạp bằng cách hỗ trợ rất tốt trong việc chinh tỉnh bản live theo ý bạn muốn. Đó là lý do mình gọi là bản live-os cho riêng bạn.

Các bản distro based Debian chắc vẫn sẽ kế thừa tools này (Ubuntu). Má thật, Debian làm tốt quá, không có cơ hội đóng góp (chém giooó)

Cài cắm công cụ

sh# apt-get install live-build

Chúng ta có thể thấy live-build phụ thuộc vào debootstrap, công cụ chuẩn của Debian mà mình đã dùng trong bài viết Cài đặt Debian từng bước một bằng lệnh

Như vậy bạn có thể hiểu ngay, live-build sử dụng debootstrap để tạo ra một hệ điều hành mới vào 1 thư mục nào đó, rồi thực hiện chroot vào trỏng để xử lý cài đặt và tinh chỉnh thêm, đại loại là thế.

I. Quá trình xây dựng cơ bản

Tạo 1 thư mục để làm việc ở đó.

    sh# mkdir ~/live-os && cd ~/live-os

1. Tạo cấu hình cơ bản

Cách 1: Sinh cấu hình cơ bản mặc định (không khuyến khích)

    sh# lb config

Sau khi chạy lệnh này, chúng ta sẽ thấy ít nhất 2 thư mục là auto,config được tạo ra.

• auto là thư mục chứa các script sẽ là được lb đọc để thực thi các tham số cấu hình thay vì mặc định
• config là toàn bộ cấu hình mặc định.

Cách 2: Clone cấu hình cơ bản các loại từ nhóm phát triển live-team (quá khuyến khích)

    sh# git clone git://anonscm.debian.org/debian-live/live-images.git --branch debian /tmp/live-images

• Gòm có các loại cấu hình như sau

    sh# ls /tmp/live-images/images/ -1

    cinnamon-desktop
    gnome-desktop
    kde-desktop
    lxde-desktop
    mate-desktop
    standard
    xfce-desktop

Ở đây mình sẽ lấy cái standard (chưa cài đặt GUI)

    sh# cp /tmp/live-images/images/standard/* ~/live-os/ -av

2. Tạo tệp iso

Sau đó chúng ta chỉ việc chạy

    sh# lb build

Nó sẽ tự động thực hiện tất cả công đoạn và cuối cùng tạo ra các tệp tin dành cho live.

Như file filesystem.squashfs, vmlinuz, initrd.gz hay *.iso

3. Tạo boot vào USB

Giả sử /dev/sdc là đường dẫn của USB sau khi chúng ta cắm vô. Thực hiện sao chép dữ liệu từ iso sang USB.

    sh# dd if=<file>.iso of=/dev/sdc

4. Boot hệ điều hành live

Cắm USB vào, bật máy tính và truy cập vào Boot menu trên máy tính, cuối cùng chọn boot từ USB.

II. Tinh chỉnh bản live cho riêng bạn

Ở bước 1, tạo cấu hình, chúng ta có nhiều cách để tinh chỉnh OS theo ý của mình.

1. auto/config là tệp cấu hình các tham số khi chúng ta thực hiện lb config

Mọi người có thêm xem các tham số chi tiết bằng man lb_config

Ví dụ: Cấu hình với Debian phiên bản 9(stretch) trên cấu trúc amd64 và mirror Vietnam cho tốc độ nhanh.

_ARCH="amd64"
_MIRROR="http://debian.xtdv.net/debian"
_DIST="stretch"

lb config noauto \
    --verbose \
    --architecture "${_ARCH}" \
    --distribution "${_DIST}" \
    --apt-source-archives "false" \
    --archive-areas "main contrib non-free" \
    --linux-packages "linux-image linux-headers" \
    --mirror-binary "${_MIRROR}" \
    --mirror-chroot "${_MIRROR}" \
    --mirror-bootstrap "${_MIRROR}" \
    "${@}"

2. Cài đặt packages cần thiết và tuỳ chọn cho bạn

Bằng cách thêm danh sách gói mới vào tệp tin mới (đuôi .list.chroot) trong thư mục config/package-lists/

Ví dụ:

sh# head -n3 config/package-lists/txgvnn.list.chroot

cryptsetup
i3
xinit

3. Cài đặt các cấu hình chi tiết cho môi trường, phần mềm

Mình nghĩ có 2 kiểu, cấu hình tĩnh (tức là cứng vào OS luôn) và cấu hình động (tức chỉ cấu hình lúc boot bản live lên)

- Đối với cấu hình tĩnh - Thường áp dụng cho cầu hình hệ thống

Chúng ta chỉ cần copy thằng vào config/includes.chroot/ và xem đây là thư mục gốc (/) của bản live.

Ví dụ: Mình muốn tắt cái tiếng beep như beep trong terminal.

sh# mkdir config/includes.chroot/etc/modprobe.d/ -p
sh# echo "blacklist pcspkr" > config/includes.chroot/etc/modprobe.d/nobeep.conf

- Đối với cấu hình động - Thường áp dụng cho cầu hình người dùng

Chúng ta sẽ viết các script thực hiện việc cấu hình mỗi khi bản live được boot. Công việc này sẽ được thực hiện bởi live-boot.

live-build sẽ cài đặt live-boot (hỗ trợ boot bản live) và live-config{-system} (hỗ trợ các cấu hình cơ bản cho bản live). Các gói này được liệ kê tự động ở config/package-lists/live.list.chroot.

Ví dụ để thêm cấu hình i3 window manager cho mình. includes.chroot/lib/live/config/0075-i3-config

Vì live-boot sẽ liệt kê các script theo thứ tự trong thư mục /live/live/{boot,config} nên các bạn hay chú ý đến số thứ tự sẽ tốt hơn cho việc cấu hình. Như cái nào config trước, cái nào sau.

4. Hook

Được xem là các kịch bản chỉnh sửa hệ thống khi nó đang trong quá trình tạo ra hệ thống. Bạn có thể xem các kịch bản sẽ được thực hiện ở config/hooks/. Đây là các hook mặc định từ live-build, bạn có thể thêm mới nếu bạn có ý tưởng gì đó.

Ví dụ: Bản live của mình có cài tor, nhưng mình không muốn nó luôn khởi động khi boot. Vì thế mình đã tạo ra 1 hook nhằm disable nó. live-os/config/hooks/live/0100-update-rc.d.hook.chroot

5. Còn nhiều cái nữa để biến ý tưởng vào bản live.

Chi tiết mọi người có thể đọc tại Live Systems Manual

Bản thân mình còn sử dụng thêm 1 phân vùng nằm trên USB gọi là persistence store nhằm lưu trữ các dữ liệu cá nhân. Lý do là live-os sẽ xoá toàn bộ dữ liệu sinh ra trong quá trình sủ dụng sau khi tắt nó.

Ngoài ra với phân vùng này mình sử dụng cryptsetup để mã hoá toàn bộ phân vùng, sẽ là tuyệt để lưu trữ dữ liệu cá nhân nhưng vẫn cho bạn bè, đồng nghiệp mượn bản live vô tư. Tính năng này có sẵn trong Tails OS, đây thật sự là bản live rất tốt.

III. Dual-boot hoặc mutil-boot cùng các bản live khác

Vấn đề này nảy sinh khi mình tham lam muốn có thể boot 3 bản live khác nhau trong 1 cái USB (16 GB) gồm: Debian, Tails OS và Kali.

1. Mình sử dụng chương trình Tails Installer (viết bằng Python) do Tails cung cấp.

Chương trình này sẽ chia USB thành 2 phân vùng như sau

    /dev/sdc         16   GB     # Tổng
    |-/dev/sdc1      2.5  GB     # Tất cả OS và bootloader
    |-/dev/sdc2      13.5 GB     # Phân vùng dữ liệu riêng, sẽ mã hoá bằng LUKS

Tức nó sẽ chia 1 phân vùng mặc định 2.5 GB cho cả bản Live. Bạn có thể sửa giá trị này trong /usr/lib/python2.7/dist-packages/tails_installer/config.py. Mình sửa thành 3300 MB để có thể chứa được 3 OS.

Sau đó nó sẽ tạo boot cho Tails OS vào USB và toàn bộ hệ điều hành nằm ở /dev/sdc1 Bây giờ mình có thể boot live hệ điều hành này rồi.

2. Thêm Debian live vào cùng

Mình thực hiện lb build để build bản live của mình. Sau khi kết thúc, trong thư mục binary/live có 3 tệp tin quan trọng là vmlinuz, initrd.img và filesystem.debian.squashfs

Copy 3 tệp tin này vào /dev/sdc1 như sau:

sh# mount /dev/sdc1 /mnt
sh# cp binary/live/vmlinuz /mnt/live/vmlinuz.debian
sh# cp binary/live/initrd.img /mnt/live/initrd.debian.img
sh# cp binary/live/filesystem.squashfs /mnt/live/filesystem.debian.squashfs

Tạo thông tin cho Debian live

sh# echo "filesystem.debian.squashfs" > /mnt/live/Debian.module

Thêm thông tin boot cho Debian live

Thêm vào 4 tệp tin (mình thấy chỉ cần 2 cái live64.cfg là đủ)

    - /mnt/EFI/BOOT/live{,64}.cfg      # 2 cho EFI boot (32 và 64)
    - /mnt/syslinux/live{,64}.cfg      # 2 cho Legacy boot (32 và 64)

như sau:

label livedebian
        menu label Debian
        kernel /live/vmlinuz.debian
        append initrd=/live/initrd.debian.img boot=live module=Debian timezone=Asia/Ho_Chi_Minh components splash quiet

Đối với Kali live thì tương tự.

Sau đó

sh# umount /mnt

Và boot hưởng thành quả

? Nếu bạn muốn mutil-boot mà muống dùng Tails Installer để bắt đầu

Ví dụ các bạn dùng dd để tạo boot từ tệp iso. Mình vẫn nghĩ có thể làm theo cách trên.